საქართველოს სახელმწიფო უსაფრთხოების სამსახურმა (სუს-მა) ოფიციალური განცხადება გაავრცელა, რომლითაც დააზუსტა ის ქიმიური აგენტი, რომელიც პოლიციამ სხვადასხვა დროს გამართული საპროტესტო აქციების მონაწილეების წინააღმდეგ გამოიყენა. განმარტება მოჰყვა საერთაშორისო მედიაში გავრცელებულ მასალას, რომელიც ეჭვქვეშ აყენებდა სამართალდამცავი უწყებების მიერ გამოყენებული საშუალებების სახეობას. სუს-ის ცნობით, წლების განმავლობაში შინაგან საქმეთა სამინისტროს მიერ შეძენილი და გამოყენებული იყო ქლორბენზილიდენ მალონონიტრილი, რომელიც საყოველთაოდ ცნობილია CS გაზის სახელით. ამავდრონლად, უწყებამ მტკიცედ უარყო ბრალდება, თითქოს ხელისუფლებას ოდესმე შეეძინა ან გამოეყენებინა ნივთიერება, სახელწოდებით „კამიტი“.
CS გაზი: ქიმიური შემადგენლობა და საპოლიციო პრაქტიკა
ქლორბენზილიდენ მალონონიტრილი, ანუ CS გაზი, წარმოადგენს ორგანულ ნაერთს, რომელსაც სამართალდამცავი ორგანოები, როგორც წესი, იყენებენ ცრემლსადენი გაზის სახით მასობრივი არეულობისა და დემონსტრაციების დროს კონტროლის მიზნით. ეს ნივთიერება მსოფლიოს მრავალ ქვეყანაში მიიჩნევა სტანდარტულ საშუალებად ბრბოს მართვის ოპერაციებში. სუს-ის განცხადების თანახმად, შინაგან საქმეთა სამინისტრომ აღნიშნული ქიმიური ფხვნილი საჭიროებისამებრ გამოიყენა არაერთხელ, მათ შორის, გასული წლის დეკემბრის 4-5 რიცხვებში გამართული აქციების დროს. ამასთან, უსაფრთხოების სამსახურმა აღნიშნა, რომ ნივთიერება გამოყენებული იყო გამხსნელთან ერთად, თუმცა კონკრეტულად არ დაუკონკრეტებია, მოხდა თუ არა მისი შერევა წყლის ჭავლის ნაკადთან, რაზეც იყო მინიშნებები საერთაშორისო გამოძიებაში.
ამ თემაზე დეტალური გარკვევის საჭიროება მას შემდეგ დადგა, რაც საერთაშორისო საინფორმაციო საშუალებებმა გაავრცელეს ინფორმაცია, რომლის თანახმად, ქართული პოლიციის შეიარაღებაში შესაძლოა ყოფილიყო აკრძალული ან საეჭვო წარმოშობის ქიმიური საშუალება. სუს-ის მტკიცებით, სამართალდამცავებმა მკაცრად დაიცვეს პროცედურები და გამოიყენეს მხოლოდ ის საშუალებები, რომლებიც შეძენილია ოფიციალური სახელმწიფო შესყიდვების გზით და ნებადართულია მსგავსი ოპერაციებისთვის.
პოლიტიკური ფონი და დასავლური შეფასებები
საპროტესტო აქციებზე ძალის გამოყენების თემაზე წარმოქმნილი კითხვები და საერთაშორისო მედიის ყურადღება ხდება ქვეყანაში დემოკრატიული პროცესების შეფასების ფართო კონტექსტის ნაწილი. საქართველოს მმართველი გუნდი, პარალელურად, მწვავე გამოწვევების წინაშე დგას საერთაშორისო ასპარეზზე, რაც დაკავშირებულია როგორც შიდა პოლიტიკურ ვითარებასთან, ისე ეკონომიკურ გამჭვირვალობასთან.
მაგალითად, როგორც ადგილობრივი კორუფციის სადამკვირვებლო ორგანიზაცია „საერთაშორისო გამჭვირვალობა – საქართველო“ (TI-Georgia) აღნიშნავს, შავი ზღვის სანაპიროზე მდებარე ყულევის ნავთობგადამამუშავებელმა ქარხანამ, რომელიც მმართველი გუნდის მიერ ენერგოუსაფრთხოების უმნიშვნელოვანეს პროექტად არის გამოცხადებული, შესაძლოა დასავლეთის ეჭვები გააჩინოს რუსეთისთვის სანქციების თავის არიდების სქემებთან დაკავშირებით. ეს საკითხი აქტუალური გახდა მას შემდეგ, რაც გავრცელდა ინფორმაცია რუსული ნავთობის პირველი პარტიის მიღების შესახებ. ოქტომბრის დასაწყისში ტანკერმა “კაისერმა” რუსეთის ნოვოროსიისკის პორტიდან 105,340 ტონა ციმბირული ნედლი ნავთობი მიიტანა.
მიუხედავად იმისა, რომ სუს-ის განცხადება უშუალოდ უკავშირდება პოლიციის მიერ გამოყენებულ სპეციალურ საშუალებებს, ეს მოვლენები საერთო სურათს ქმნის, სადაც საქართველოს მთავრობა გაზრდილი საერთაშორისო სკრუტინიზაციის ქვეშაა.
საერთაშორისო პლატფორმებზე გამოთქმული შენიშვნები
დასავლელი პარტნიორების მხრიდან გამოხატული შეშფოთება მხოლოდ ეკონომიკურ საკითხებს არ მოიცავს. ეუთოს მინისტერიალის ფარგლებში, რომელიც ვენაში გაიმართა, ფინეთის საგარეო საქმეთა მინისტრმა და ეუთოს მოქმედმა თავმჯდომარემ, ელინა ვალტონენმა, გახსნით სიტყვაში საქართველოზე გაამახვილა ყურადღება. ვალტონენმა დაადასტურა ორგანიზაციის ურყევი ერთგულება საქართველოს სუვერენიტეტისა და ტერიტორიული მთლიანობისადმი, რაც ჟენევის საერთაშორისო დისკუსიებისა და ინციდენტების პრევენციისა და მათზე რეაგირების მექანიზმის (IPRM) მეშვეობით ხორციელდება. თუმცა, მან ასევე აღნიშნა, რომ მისი ვიზიტისას განიხილა საკითხები, რომლებიც „დემოკრატიულ უკუსვლას“ ეხება.
ქართული ოცნების საგარეო საქმეთა მინისტრი, მაკა ბოჭორიშვილი, თავად ესწრებოდა მინისტერიალს, სადაც მაღალი დონის შეხვედრები გამართა ეუთოს ოფიციალურ პირებთან და სხვა საგარეო უწყების ხელმძღვანელებთან. საერთაშორისო ფორუმებზე მსგავსი პირდაპირი შენიშვნები ხაზს უსვამს იმ ფაქტს, რომ საქართველოს შიდა პოლიტიკური მოვლენები, მათ შორის, საპროტესტო აქციების მიმდინარეობა და სამართალდამცავების ქმედებები, მუდმივად რჩება დასავლელი პარტნიორების ყურადღების ცენტრში.
დასკვნა
სახელმწიფო უსაფრთხოების სამსახურის მიერ გავრცელებული დეტალური ინფორმაცია საპროტესტო აქციებზე გამოყენებული ქიმიური აგენტის თაობაზე მიზნად ისახავს უპასუხოს საზოგადოებისა და საერთაშორისო პარტნიორების კითხვებს პოლიციის ოპერატიულ პრაქტიკებთან დაკავშირებით. სუს-ის მიერ დაზუსტებული ფაქტი, რომ გამოყენებულია CS გაზი (ქლორბენზილიდენ მალონონიტრილი), წარმოადგენს ოფიციალურ პოზიციას, რომელიც კატეგორიულად გამორიცხავს სხვა, საეჭვო ნივთიერებების გამოყენებას. მიუხედავად ამ განმარტებისა, დემოკრატიული პროცესების ხარისხი და ძალის გამოყენების საკითხები კვლავაც რჩება ძირითად თემებად, რომლებზეც საერთაშორისო ორგანიზაციები ყურადღებას ამახვილებენ, რაც, თავის მხრივ, ზრდის გამჭვირვალობისა და ანგარიშვალდებულების მოთხოვნებს სახელმწიფო უწყებების მიმართ.
