ადამიანის უფლებათა ევროპული სასამართლოს დიდმა პალატამ 11 დეკემბერს გამოაცხადა გადაწყვეტილება, რომლის თანახმადაც საქართველომ 2019 წლის 20-21 ივნისს, ე.წ. „გავრილოვის ღამეს“, საპროტესტო აქციის დარბევისას ადამიანის უფლებათა ევროპული კონვენციის სამი მუხლი დაარღვია. გადაწყვეტილება ეხება ხუთ საქმეს: „ბერიკაშვილი საქართველოს წინააღმდეგ“, „კურდოვანიძე და სხვები საქართველოს წინააღმდეგ“, „ბაღაშვილი და სხვები საქართველოს წინააღმდეგ“, „სვანიძე საქართველოს წინააღმდეგ“ და „ალადაშვილი და სხვები საქართველოს წინააღმდეგ“.

სასამართლოს გადაწყვეტილება

სასამართლომ ერთხმად დაადგინა ევროპული კონვენციის მე-3 მუხლის დარღვევა, რომელიც არაადამიანურ და დამამცირებელ მოპყრობას კრძალავს, 26 განმცხადებლიდან 24-ის მიმართ. ასევე დადგინდა მე-10 მუხლის დარღვევა (გამოხატვის თავისუფლება) 14 განმცხადებლისთვის და მე-11 მუხლის დარღვევა (შეკრების თავისუფლება) 11 განმცხადებლისთვის. სასამართლომ ვერ დაადგინა 38-ე მუხლის დარღვევა, რომელიც სახელმწიფოს სასამართლოსთან თანამშრომლობის ვალდებულებას ეხება.

სასამართლოს განცხადებით, დადგინდა გადამეტებული ძალის გამოყენება მომიტინგეების მიმართ, რამაც გამოიწვია დაზიანებები და ტკივილი. განსაკუთრებული ყურადღება გამახვილდა რეზინის ტყვიების გამოყენებაზე და აღინიშნა, რომ სახელმწიფომ ვერ უზრუნველყო ძალის გამოყენების პროპორციულობა. გარდა ამისა, სასამართლომ ხაზი გაუსვა ჟურნალისტებზე თავდასხმებს, რაც აფერხებდა ინფორმაციის თავისუფალ გავრცელებას.

კონტექსტი: „გავრილოვის ღამე“

„გავრილოვის ღამე“ სახელი ეწოდა 2019 წლის 20 ივნისს, როდესაც რუსეთის დუმის დეპუტატმა, სერგეი გავრილოვმა საქართველოს პარლამენტის თავმჯდომარის სავარძელი დაიკავა და პარლამენტის სხდომა რუსულ ენაზე გახსნა. ამ ფაქტმა საზოგადოების პროტესტი გამოიწვია და თბილისში მასობრივი აქციები დაიწყო. საპროტესტო აქცია ხელისუფლებამ ძალის გამოყენებით დაშალა, რასაც მოჰყვა ასობით ადამიანის დაშავება და დაკავება. მომხდარმა მოვლენებმა ღრმა პოლიტიკური კრიზისი გამოიწვია საქართველოში.

აღნიშნული მოვლენების შემდეგ, არაერთი ადგილობრივი და საერთაშორისო ორგანიზაცია მოუწოდებდა საქართველოს ხელისუფლებას, ჩაეტარებინა ეფექტური გამოძიება და პასუხისგებაში მიეცა ძალადობაში მონაწილე ყველა პირი. ევროპული სასამართლოს გადაწყვეტილება კიდევ ერთხელ უსვამს ხაზს იმას, რომ სახელმწიფომ ვერ უზრუნველყო ადამიანის უფლებების დაცვა საპროტესტო აქციის დაშლის დროს.

მომავალი პერსპექტივები

სტრასბურგის სასამართლოს გადაწყვეტილება სავალდებულოა საქართველოსთვის. საქართველოს მთავრობას მოუწევს განმცხადებლებისთვის კომპენსაციის გადახდა და ასევე, ზომების მიღება, რათა მომავალში მსგავსი დარღვევები არ განმეორდეს. ამასთან, გადაწყვეტილება გავლენას მოახდენს სასამართლო პრაქტიკაზე და ხელს შეუწყობს ადამიანის უფლებების დაცვას საქართველოში.

ევროპული სასამართლოს ამ გადაწყვეტილებას დიდი მნიშვნელობა აქვს საქართველოს დემოკრატიული განვითარებისთვის და ხაზს უსვამს ადამიანის უფლებების დაცვის მნიშვნელობას, განსაკუთრებით საპროტესტო აქციების დროს. ეს არის შეხსენება ხელისუფლებისთვის, რომ ძალის გამოყენება უნდა იყოს პროპორციული და კანონიერი, ხოლო გამოხატვისა და შეკრების თავისუფლება დაცული უნდა იყოს.